اهمیت ارتباطات علم به زبان‌های گوناگون

ما امروز در وبسایت اسطرلاب و وبسایت خواهرمان، Astrobites، روز اروپایی زبان‌ها و تنوع زبانی در جهان را با معرفی سری مقاله‌های چندزبانه‌مان جشن می‌گیریم! اولین مقاله از این سری، خلاصه‌ای از مقاله‌ای اخیر درباره‌ی اهمیت چندزبانه بودن در ارتباطات علم^(۱) است.

در راستای پذیراتر کردن جمعمان در اسطرلاب، از این پس پست‌های بیشتری مانند این مقاله که چندزبانه هستند، منتشر خواهیم کرد. می‌توانید وبسایت‌های خواهرمان را که به زبان‌های دیگر هستند نیز ببینید (Astrobites, Astrobitos, Astropontos, ArAStrobites) و اگر علاقه‌مندید که به عنوان نویسنده‌ی مهمان در زبان مادری خودتان مقاله بنویسید، با ما تماس بگیرید!

انگلیسی در حال حاضر زبان علمی دنیا است. حدود ۸۰ درصد مجلات علمی دنیا به زبان انگلیسی منتشر می‌شوند، و اگر واژه‌ی «علم» را در گوگل جستجو کنید، می‌بینید که نتایج جستجو برای واژه به زبان انگلیسی (science) با اختلاف بالایی بیشتر از معادل آن به زبان‌های دیگر است (شکل ۱ را ببینید).

شکل ۱: نتایج جستجوی کلمه‌ی «علم» در گوگل در تاریخ ۱۲ فوریه ۲۰۲۰ میلادی به ۱۱ زبان‌ رایج. تعداد نتایج جستجو به تعداد افرادی که زبان مادری‌شان آن زبان است تقسیم شده است.

مهم‌ترین مزیت به کار بردن یک زبان واحد در علم تسهیل برقراری ارتباط و همکاری بین ملل گوناگون است، اما معایب تسلط زبان انگیسی در علم چیست؟

نویسندگان این مقاله معتقدند که تسلط یک زبان می‌تواند منجر به تحمیل نظر یک فرهنگ خاص به سایر فرهنگ‌ها شود و موانعی را برای افرادی که به زبان‌های دیگر صحبت می‌کنند به وجود بیاورد، که به نوبه‌ی خود مانع از رشد گوناگونی (تنوع)، برابری (عدالت)، و شمول (پذیرا بودن) ^(۲) در علم می‌‌شود. در دنیایی که هر روزه با مشکلاتی مانند تغییرات اقلیمی و همه‌گیری ویروس جدید کرونا دست‌وپنجه نرم می‌کند، جلب اعتماد مردم به علم و دانشمندان و در جریان قرار دادن آن‌ها درباره‌ی یافته‌های علمی روز دنیا، اهمیت بسیار زیادی دارد. برای رسیدن به این هدف، محتوای علمی باید بومی و قابل دسترسِ مردم‌ سراسر دنیا، از جمله گروه‌های محروم که الزاما امکانات یادگیری زبان دیگری را ندارند، باشد.

برای تسهیل ارتباطات علم، نویسندگان این مقاله، مجلات علمی را تشویق می‌کنند که ترجمه‌ی مقالاتشان را در اختیار خواننده‌ها قرار بدهند و همچنین پوشش رسانه‌ای دانشمندانی را که در کشورهای غیرانگلیسی‌زبان کار می‌کنند گسترش دهند. این هم شامل گسترش پوشش یافته‌های علمی‌ای که در همه‌ی کشورها رخ می‌دهد در رسانه‌های انگلیسی‌زبان می‌شود، و هم شامل گسترش پوشش رسانه‌ای یافته‌های علمی در کشورهای غیرانگلیسی‌زبان.

ما، منجمان، معمولا همکاری‌های بین‌المللی زیادی داریم، و از داده‌های تلسکوپ‌ها و ابزارهایی استفاده می‌کنیم که در مناطقی هستند که انگلیسی زبان اصلی و یا تنها زبان غالبشان نیست (برای مثال شیلی، هاوایی، و آریزونا). انتشار مقاله‌ی علمی به زبان‌های گوناگون نه تنها موجب بهبود و تاثیرگذاری بیشتر ارتباطات علم می‌شود، بلکه بخشی از احترام و تعهد به جوامع نجومی بومی و عموم مردم است. با امکان دسترسی زیادی که شبکه‌های عمومی به ما می‌دهند، مروجان علم باید بتوانند به روش‌های مؤثر و متناسب با مخاطبان گوناگونشان با آن‌ها ارتباط برقرار کنند. از جمله‌ی این روش‌ها، گسترش زبان‌هایی است که از طریق آن‌ها درباره‌ی علم با مردم صبحت می‌شود، و همچنین ایجاد جوامعی برای دانشمندان، مروجان و مخاطبانشان در سراسر دنیا است که پذیرا باشند.